Appendix:Crym Tatar Lugat

The Crimean Tatar language has three dialects (şive): Central (Orta Yolaq şivesi), Northern or Steppe (Çöl şivesi) and Southern or Coastal (Yalı Boyu şivesi). Dialect words, that are absent in standard literary Crimean Tatar are marked C, N or S (Central, Northern and Southern dialects respectively.) Abbreviation tt means ISO Code for Volga-Ural Tatar language.

A үзгәртү

abay (N) tt: әби, карт ана
abiy (N) tt: абый
accı tt: ачы
ağa tt: ага
ağaç tt: агач
ağaş (N) tt: агач
ağıl (N) tt: абзар
ağır tt: авыр
ağır maq-verb tt: авыр
ağla maq-verb tt: ела
ağlavuq tt: елак
aket mek-verb tt: алып кит
akis tt:
ala tt:
alaşa tt: алаша
alcı maq-verb tt: акылсызлан
aldı tt: алды
aldında tt: алдында
alıp ket mek-verb tt: алып кит
allegim (N) tt:
alşay maq-verb tt: ят, сузынып ят
ana tt: ана
anav (N) tt:
anavğa (N) tt: аңа
angiş (N) tt: салам ташу арбасы
anniy (N) tt: әни
apaqay tt: апакай, апа, хатын
apis tt: төрмә
aqay tt: агай, хуҗа, ир
aqsüyek tt: бала-чага уйнау
aran tt: абзар
arış (N) tt:
arqan tt: аркан
arşı maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
art tt: арт
artında tt: артында
aruv bol maq-verb (N) tt: ару бул, арулан
aruv (N) tt: ару
asaba tt: туган, туганнар
ast tt: аст, ас
aş bolsın (N) tt: аш булсын, аппетит булсын
aş olsun tt: аш булсын, аппетит булсын
aş tt: аш
aşa maq-verb tt: аша
aşat maq-verb tt: ашат
aşaytlıq tt: ашамлык
aşhane tt: ашханә
aşı maq-verb (N) tt: ачы
aşıq tt: гашыйк
aşıq maq-verb tt: ашыг, кабалан
aşıt maq-verb (N) tt: ачыт
aşpit tt: ашамсак
aşqana (N) tt: ашханә
aşşı (N) tt: ачы
ataman tt: әтәч, индюк әтәч
avdar maq-verb tt: аудар
avlaq tt: аулак, ерак, ерактагы
avlaqtan tt: аулактан, ерактан
avur (N) tt: авыр
avur maq-verb (N) tt: авыр
avuştır maq-verb tt: алмаштыр
ayat tt: тормыш, зал ( фатирдагы тормыш бүлмә)
ayda maq-verb tt: әйдә, әйдәлә
aylan maq-verb tt: әйлән
aysa tt:
ayse tt:
ayt maq-verb tt: әйт
ayuv tt: аю
azaqay (N) tt: аз гына
azbar tt: абзар
azçıq tt: аз гына

B үзгәртү

baba tt: ата, папа
babay (N) tt: ата, папа
babaytop (N) tt: чүпрәк туп бала-чага уйнау өчен
badiye tt: бәдия, бәдрәф бәдия, төнге tualet өчен савыт
bağ tt: бау
bağır tt: бавыр
bala tt: бала
balaban tt: зур, бөек
bala-çağa tt: бала-чага
balağa yat maq-verb tt: utıra toru
balalıq tt: балалык
balaq tt: балак
balavuz tt: балавыз
balla maq-verb tt: балалау
balqurt tt: бал корт
bana tt: әле гына
banq tt: banka ( пыяла савыт )
baqla tt: фасул
baq maq-verb tt: баг, кара, карап тор
bar maq-verb tt: бар, кит
başmaq tt: бошмак, сыер бала сы
bav (N) tt: бау
bavını tap maq-verb (N) tt: юлны таб, метод таб
bavur (N) tt: бавыр
bayğuş tt:
baytal tt: байтал
bedava tt: буш, түләүсез
begit mek-verb (N) tt: ныгыт, тыгызла
berli tt:
ber mek-verb tt: бир
bet tt: бит
bılış tt:
bıltır tt: былтыр
bike (N) tt: бикә
bir talay (N) tt: күб
biraz tt: бераз
biy tt: бөе
boğça tt: букча
bol maq-verb (N) tt: бул
boqşa (N) tt: букча
boran tt: буран
boru tt:
bosaqa tt: бусага
bosıntay (N) tt: буш, түләүсез
boşıq (N) tt: эт бала сы
botqa tt: ботка
boyuncaq tt: муенса
boztorğay tt: буш тургай, алан тургай, ялан тургай
böküy tt: бүки
bölen (C, S) tt:
börü tt: бүре
böyle tt:
bu yaq tt: бу як
buğa tt: бугай, үгез
bulay (N) tt:
buña tt:
burçaq tt: борчак
burşaq (N) tt: борчак
bük tt:
bürçe tt: борча
bürşe (N) tt: борча

C үзгәртү

cabış maq-verb (N) tt: ябыш
cabıştırma (N) tt:
calanğaş (N) tt: ялангач
calbar maq-verb (N) tt: ялвар
calbaş (N) tt: чал баш
calpaq (N) tt: яссы
camanla maq-verb (N) tt: яманла
camav (N) tt: яма
canay tt:
can maq-verb (N) tt: ян
cantay maq-verb (N) tt:
cantıq (N) tt:
capalaq (N) tt:
capalaqtay (N) tt:
capıldaq (N) tt: ялангач, яланаяк
capır maq-verb (N) tt: арчи, әрчи, кабыкны арчи
capma tt: тизәк ягулык өчен
cap maq-verb]] (N) tt: яб
cara (N) tt: яра, җәрәхәт
caravsız (N) tt: яраусыз, яраксыз
carğana tt: ярканат
carıq (N) tt: нур
cartı tt: искергән
caş (N) tt: яшь
caşır maq-verb (N) tt: яшер
cat maq-verb (N) tt: ят
cavlıq (N) tt: яулык
cav maq-verb (N) tt: яв < яву.
cavşı (N) tt: яучы
cavun (N) tt: явым
cayav tt: җәяү, җәяүле
cayraq tt:
cayrat maq-verb tt:
cazıl maq-verb (N) tt:
cazma (N) tt:
cekir mek-verb tt: кычкыр
cek mek-verb tt: җиг, җигем
cel (N) tt: җил
cemiş (N) tt: җимеш
cengil (N) tt: җиңел
cenk tt: сугыш
cenüp tt: көньяк
cercumuran tt:
ceviz tt: грек чикләвек
cez tt: җиз
cığıl maq-verb (N) tt: егыл
cıla maq-verb (N) tt: ела
cılavuq (N) tt: елак
cılğa (N) tt:
cılın maq-verb (N) tt: җылын
cılış maq-verb (N) tt: якынлаш
cılıt maq-verb (N) tt: җылыт
cıllı (N) tt: җылы
cıltıra maq-verb (N) tt: елтыра, ялтыра
cımırta (N) tt: йомырка, күкәй
cımşa maq-verb (N) tt: йомша
cımşaq (N) tt: йомшак
cınasır tt:
cıq maq-verb (N) tt: ег
cırcır tt:
cırıl maq-verb (N) tt: ерыл
cırt maq-verb (N) tt: ерт
cıyın tt: җыен
cıyıştır maq-verb tt: җыештыр
cıy maq-verb]] tt: җый
cıyna maq-verb (N) tt:
ciber mek-verb (N) tt: җибәр
cibi mek-verb tt: җеб, җебү
cigit (N) tt: егет
ciyez tt:
ciyi mek-verb tt:
ciyren mek-verb tt: җирән
col (N) tt: юл
colaq (N) tt:
colaqlı (N) tt:
coqla maq-verb (N) tt: йокла
coyt maq-verb tt:
coytul maq-verb tt:
cuqa (N) tt: юка
cuq maq-verb (N) tt:
cuv (N) tt:
cuvaş (N) tt: юаш, тыйнак
cuvğış (N) tt: юу кер
cuv maq-verb (N) tt: юу
cuvun maq-verb (N) tt: юын
cuvur maq-verb (N) tt: йөгер
cürek (N) tt: йөрәк
cür mek-verb (N) tt: йөре
cürset mek-verb (N) tt: йөрт
cütker mek-verb tt: йөткер
cüyrük tt: йөрешле ат, чарыс, ярыш ат

Ç үзгәртү

çağır maq-verb tt: çakıru
çalaş tt: шалаш, хаша
çalbaş tt: чал баш
çamur tt: пычрак, баткак
çap maq-verb tt: чап, чаб
çaq maq-verb tt:
çaqlı tt:
çatal tt: чат
çay tt: чәй
çayna maq-verb tt: чәйнә
çaynik tt: чәйнек
çayqala maq-verb tt:
çayqa maq-verb tt:
çeber tt:
çegertki tt: чикерткә
çekle mek-verb tt: биклә
çeltek tt: челтәр, иләк
çelte mek-verb tt: ил > иләү
çert mek-verb tt:
çez mek-verb tt: чиш
çıbır maq-verb tt: tamu
çıdam tt: чыдам
çıdamsız tt: чыдамсыз
çıñ tt: җыр төре
çıplaq tt: ялангач
çıraq tt: чыра, кандил
çıray tt: чырай
çibin tt: чебен
çipçe tt: чеби
çomuç tt: чүмеч
çontuq tt: kıska
çoq tt: күп
çoqlaş maq-verb tt:
çoqusı tt: күбесе
çot tt: kirka
çoyun qazan tt: чуен казан
çöküç tt: чүкеч
çöl tt: чүл
çüy tt: чөй

D үзгәртү

dada (N) tt: апа
dam tt: түбә, абзар; тәм
davuş tt: тавыш
degirmen tt: тегермән
dep tt:
deste tt: kuvşin
dım tt: дым
dişir tt:
doğ maq-verb tt: туу
doğra maq-verb tt: тура
doğur maq-verb tt: tudıru, bala tabu
domalan tt: трюфел гөмбә
domatis tt: томат, помидор
don mayı tt: эчке май
döngelek (N) tt:
dörtkül tt: дүрткел
duvadaq tt: дүдәк
düve tt: яшь сыер (1-2 ел)
düven tt:

E үзгәртү

eb tt: ип, ипле, иплелек
ebini tap maq-verb tt: ипне тап, иплән, иплә
egeş mek-verb(N) tt:
egiz tt: игез бала
eglen mek-verb tt: gärländirü, kämsitü
eken tt: икән
eki tt: ике
ekme tt: асылмалы букча
ela (N) tt: туалет, бәдрәф
eleken (N) tt: ләгән
elifbe tt: әлифба
elva tt: хәлвә
emçek tt: имчәк
emşek (N) tt: имчәк
endi tt: инде
eniş tt:
enqastan tt: bilä torop
erek tt: ерак
erinçek tt: иренчәк
erinşek (N) tt: иренчәк
eriş tt:
eriş mek-verb tt:
erke tt:
erkelen mek-verb tt:
erte tt: иртә
erte-carıq tt: иртә
erten (N) tt: иртән
es tt: ис
esir mek-verb tt: исер; исәр
esirik tt: исерек; исәр
eş (N) tt: һич
esap tt: исәп, хисап
eş mek-verb tt: иш < ишү
ev tt: өй
evlen mek-verb tt: өйлән

F үзгәртү

G үзгәртү

gece tt: кич, төн
gıygıy tt: гыжик
gizle mek-verb tt: качыр
gögercin tt: күгәрчен
gügüm tt:
ğarp tt: көнбатыш
ğırnata tt: кларнет

H үзгәртү

hasta tt: хәстә
horaz tt: әтәч
hoşaf tt: пешергән җимеш
hucur tt: сәер
huniy tt:

I үзгәртү

ırğaşı tt: ургазы
ırcanke tt: уйнак
ırcanla maq-verb tt: уйнау
ırımçıq tt: эрем, эретмә, эрү
ırımşıq (N) tt: эрем, эретмә, эрү
ısla maq-verb (N) tt: сыла, сылау
ıslav (N) tt: сылау
ıştan (N) tt: ыштан
ibirse mek-verb tt:
iç tt: һич
igren mek-verb tt: ирен, игрен, иренү
inatla maq-verb tt:
ince tt:
iri mek-verb tt: эре, эрү
isin mek-verb tt: эсселән
isit mek-verb tt: эссерт
işker (N) tt: эчке бүлмә
issi tt: эссе
iye tt:
iygi tt:
iyik tt:
iyil mek-verb tt:
iyne (N) tt: энә
iza tt:

K үзгәртү

kadâ tt: бала, эне, энекәш
kaday (N) tt: эне, дус
kebek (N) tt: кибәк
keç tt: кич
keday tt: халык җыр җырчы
keler tt: дуршлаг, челтәрле кашык
kelin tt: килен
kelinçek tt: килен
kelinşek (N) tt: килен
keliş mek-verb tt: килеш
keliştir mek-verb tt: килештер
kel mek-verb tt: кил
kemik tt: кимек
kencapay tt: яшь бала, яшь
kence tt: яшь бала, яшь
kengel tt:
keniş tt: киң
kepek tt:
kerbiş (N) tt: кирпеч
kertme tt: кертмә
keş (N) tt: кич
keşe (N) tt: кич
kesek tt: кисәк
kesertki tt: кесерткә
kesquyruq (N) tt: кесерткә
ketek tt: кетәк
ket mek-verb tt: кит
kevgir tt: дуршлаг, челтәрле кашык
kiçkene tt: кечкенә
kilitle mek-verb tt: келә белән бикләү
kirde tt: бер төр ипи
kir mek-verb tt: кер
kirset mek-verb tt:
kirt (N) tt: келә белән бикләү
kirtle mek-verb (N) tt: келә белән бикләү
kişkene (N) tt: кечкенә
kiyev tt: кияү
kiyik tt: киек
kokokmiyav tt: ябалак
köbek tt:
köbelek tt: күбәләк
köbete tt: губадия
köbisi (N) tt: күбесе
köbiy mek-verb (N) tt: күбәю
köç mek-verb tt:
kögerşin (N) tt: күгәрчен
kök tt: күк
kökrek (N) tt: күкрәк
köküs tt: күкрәк
kölderen (N) tt:
kölek tt: күлмәк, фланнел күлмәк
kölekse (N) tt: күлмәк
kölmek tt: күлмәк
köndelen tt:
köp (N) tt: күп
körel tt: күркә
kötekle mek-verb tt:
köter mek-verb tt: күтәр
küçelek tt: көчек
küçen mek-verb tt:
kültöbe tt: чүп түбә
kümes tt: кетәк
kün tt: көн
künbatar (N) tt: көнбатыш
künbatı tt: көнбатыш
küncü tt: көнче
kündoğuş tt: көнчыгыш
kündük (N) tt: кендек
kündüz tt: көндез
künle mek-verb tt: көнләш
künşi (N) tt: көнче
kuntabaq tt:
küntuvar (N) tt: көнчыгыш
küpe tt: көпе, көпчәк
kürpe tt:
kürsü tt: кечкенә өстәл, кофе өстәл
kürsü mek-verb tt:
küşen mek-verb (N) tt:
küye tt: көю, көек
küyük tt: көек
küyü mek-verb tt: көю

L үзгәртү

M үзгәртү

mal tt:
mañlay tt: маңгай
maqsat tt: максат
maqta maq-verb tt: макта
marama tt: яулык, баш яулык
maraz tt: хәстә
mata (N) tt: эне, бәләкәй кардәш
matüv tt: исәр, дивана
may baylasın tt:
may tt: май
mayasıl tt: геморрой
mazallı tt:
mektep tt: мәктәп
melte tt: филтә
men tt: мин
meşerpe tt: кашык ???, чүмеч ???
metiy tt: мичкә
mezel tt: тапкыр, мәртәбә, чак
mıh tt: кадак
mıkıy tt:
mına tt: мона, менә
mınav (N) tt: монау, монысы
mınavğa (N) tt: моңа
mında tt: монда
mınyaq (N) tt: бу як
mıq (N) tt: кадак
mırıq (N) tt: баткак
mışıq tt: мәче, песи
mıyıq tt: мыек
min mek-verb tt: мен, менү
miy tt: ми
moşaq (N) tt: муенса
muallim tt: укытучы
muğay maq-verb tt:
muhtar tt: автоном
muratquş tt: ябалак
mücerret tt: абстракт
müellif tt: автор

N үзгәртү

WILL BE CONTINUED

Чыганак — https://tt.wiktionary.org/w/index.php?title=Appendix:Crym_Tatar_Lugat&oldid=54077